Имам Ағзам Әбу Ханифа (р.а) мәзһабында жаназа намазына ниет ету керек. Жаназа намазының тәкбірлері («Аллаһу Әкбар» деп Алла Тағаланы ұлықтау) төртеу.
Жаназа намазы соңына дейін түрегеп тұрып оқылады. Жаназа намазын үзірсіз (себепсіз) отырып оқуға болмайды.
Жаназа намазына ниет етіп, бірінші тәкбірді алады да, «Сәнә» дұғасын оқиды:
Оқылуы: «Субхаанакаллааһумма уә бихамдикә уә тәбәракәсмука уә тәъәәлә жәддука уә джәллә сәнәук, уә ләә иләәһә ғайрук».
Мағынасы: «Уа, Алла! Сені мақтауыңмен пәктеймін. Сенің Есімің аса мүбәрак. Ұлылығың, мақтауың аса үстем. Әрі Сенен басқа ешбір құдай жоқ».
Екінші тәкбірді алып, салауат дұғасын, яғни «Салли, бәрик» дұғасын оқиды.
Оқылуы: «Аллахуммә салии ъалә Мухаммәдин уә ‘ала әли Мухаммед, кәмәә саллайта ъалә Ибраһимә уә ъалә әли Ибраһим, иннәкә хамиидун мәжиид».
Мағынасы: «Уа, Алла! Хазіреті Ибраһим мен оның әулетіне салауатыңды жолдағаныңдай хазіреті Мұхамедке және оның әулетіне салауатыңды жолда. Расында, Сен – Мақтаулысың әрі Даңқтысың. Уа, Алла! Хазіреті Ибраһим мен оның әулетіне құт – береке дарытқаныңдай, хазіреті Мұхаммедке және оның әулетіне құт – береке дарыт. Расында, Сен – Мақтаулысың әрі Даңқтысың».
Үшінші тәкбірден кейін марқұм ер не әйел кісі болсын, мына дұға оқылады. Жаназа дұғасы:
Оқылуы: «Аллааһуммәғфир лихайинәә уә мәйитинәә уә шәәһидинәә уә ға ‘ибинәә уә зәкәринәә уә унсәәнәә уә сағииринәә уә кәбииринәә. Аллааһуммә мән ахиәйтәһу миннәә фәахиһи ъаләл – исләм уә мән тәуәффәйтәһу миннәә фатәуәффәһу ъаләл – иимәән».
Мағынасы: «Уа, Алла! Тірілерімізге, өлілерімізге, осы жердегілерге және мұнда болғандарға, ерлерімізге, әйелдерімізге, кішіміз бен үлкенімізге кешірім ет! Уа, Алла! Бізден кімге өмір берсең, соған ислами өмір нәсіп ет! Ал ажалы жеткен құлдарыңның жанын иманмен ала көр!».
Жоғарыда айтылып кеткен дұғалалар барлық мұсылман мәйітке ортақ. Бірақ сол дұғадан кейін ерге, әйелге, сәби ұл балаға, сәби қыз балаға арнап қосымша дұға оқылады. Ол төменде көрсетілгендей оқылады.
Қосымша дұға, ер кісінің жаназасы болса, мына дұғаны жалғастырып оқиды:
«Уә хуссә һәзәл – мәйитә бир – раухи уәррахати уәл – мәғфирәти уәр – ридуан. Аллааһумма ин кәәнә мухсинән фәзид фи ихсәәниһи уә ин кәәнә мусииән фәтәжәәуәз ъанһу уә лаққиһил – әмнә уәл – бушрәә уәлкәраамәтә уәз – зулфәә бирахмәтикә иә архамар – раахимиин».
Мағынасы: «Раббым! Әсіресе мына мәйітті, рақымға, рақатқа, кешірімділікке және бақытқа жеткіз. Уа,Алла! Бұл кісі ізгілік істеген адам болса, Сен оның жақсылығын арттыр. Егер бұл өлі жамандық істеген болса, жазасын бермей рақым ет. Күнәларын кешір. Бұл кісіні қорқыныштан сақта. Рақым – шарапатыңмен сүйіншіле. Оны ақыретте бақыттылыққа бөлеп, жоғары мәртебеге шығар. Ей, рақымдылардың рақымдысы!».
Егер марқұм әйел болса, былай оқылады: «Уә хуссә һәәзиһил – мәйтәтә бир – раухи уәр – раахати уәл – мәғфирати уәр – ридуан. Аллааһуммә ин кәәнәт мухсинәтән фәзид фи ихсәәниһә уә ин кәәнәт мусиәтән фәтәжәәуәз ‘анһәә уә лаққиһәл әмнә уәл – бушрә уәл – кәраамәтә уәз – зулфә бирахмәтикә иәә архамар – раахимиин».
Мағынасы: «Раббым! Әсіресе мына әйел мәйітті, рақымға, рақатқа, кешірімділікке және бақытқа жеткіз. Уа,Алла! Бұл кісі ізгілік істеген адам болса, Сен оның жақсылығын арттыр. Егер бұл өлі жамандық істеген болса, жазасын бермей рақым ет. Күнәларын кешір. Бұл кісіні қорқыныштан сақта. Рақым – шарапатыңмен сүйіншіле. Оны ақыретте бақыттылыққа бөлеп, жоғары мәртебеге шығар. Ей, рақымдылардың рақымдысы!
Жаназа ер бала болса, былай оқылады: «Аллааһуммәжъалһу ләнәә фәратан уәжъалһу ләнәә әжран уә зухран уәжъалһу ләнәә шаафиъан уә мушаффаъан».
Мағынасы: «Уа, Алла! Бұл сәбиді жаннатта бізді қарсы алушы әрі ақырет сыйы және бізге оны шапағатшы ет! Оның бізге жасайтын шапағатын қабыл ала көр!».
Жаназа қыз бала болса, былай дұға оқылады:
Жаназа намазы соңына дейін түрегеп тұрып оқылады. Жаназа намазын үзірсіз (себепсіз) отырып оқуға болмайды.
Жаназа намазына ниет етіп, бірінші тәкбірді алады да, «Сәнә» дұғасын оқиды:
Оқылуы: «Субхаанакаллааһумма уә бихамдикә уә тәбәракәсмука уә тәъәәлә жәддука уә джәллә сәнәук, уә ләә иләәһә ғайрук».
Мағынасы: «Уа, Алла! Сені мақтауыңмен пәктеймін. Сенің Есімің аса мүбәрак. Ұлылығың, мақтауың аса үстем. Әрі Сенен басқа ешбір құдай жоқ».
Екінші тәкбірді алып, салауат дұғасын, яғни «Салли, бәрик» дұғасын оқиды.
Оқылуы: «Аллахуммә салии ъалә Мухаммәдин уә ‘ала әли Мухаммед, кәмәә саллайта ъалә Ибраһимә уә ъалә әли Ибраһим, иннәкә хамиидун мәжиид».
Мағынасы: «Уа, Алла! Хазіреті Ибраһим мен оның әулетіне салауатыңды жолдағаныңдай хазіреті Мұхамедке және оның әулетіне салауатыңды жолда. Расында, Сен – Мақтаулысың әрі Даңқтысың. Уа, Алла! Хазіреті Ибраһим мен оның әулетіне құт – береке дарытқаныңдай, хазіреті Мұхаммедке және оның әулетіне құт – береке дарыт. Расында, Сен – Мақтаулысың әрі Даңқтысың».
Үшінші тәкбірден кейін марқұм ер не әйел кісі болсын, мына дұға оқылады. Жаназа дұғасы:
Оқылуы: «Аллааһуммәғфир лихайинәә уә мәйитинәә уә шәәһидинәә уә ға ‘ибинәә уә зәкәринәә уә унсәәнәә уә сағииринәә уә кәбииринәә. Аллааһуммә мән ахиәйтәһу миннәә фәахиһи ъаләл – исләм уә мән тәуәффәйтәһу миннәә фатәуәффәһу ъаләл – иимәән».
Мағынасы: «Уа, Алла! Тірілерімізге, өлілерімізге, осы жердегілерге және мұнда болғандарға, ерлерімізге, әйелдерімізге, кішіміз бен үлкенімізге кешірім ет! Уа, Алла! Бізден кімге өмір берсең, соған ислами өмір нәсіп ет! Ал ажалы жеткен құлдарыңның жанын иманмен ала көр!».
Жоғарыда айтылып кеткен дұғалалар барлық мұсылман мәйітке ортақ. Бірақ сол дұғадан кейін ерге, әйелге, сәби ұл балаға, сәби қыз балаға арнап қосымша дұға оқылады. Ол төменде көрсетілгендей оқылады.
Қосымша дұға, ер кісінің жаназасы болса, мына дұғаны жалғастырып оқиды:
«Уә хуссә һәзәл – мәйитә бир – раухи уәррахати уәл – мәғфирәти уәр – ридуан. Аллааһумма ин кәәнә мухсинән фәзид фи ихсәәниһи уә ин кәәнә мусииән фәтәжәәуәз ъанһу уә лаққиһил – әмнә уәл – бушрәә уәлкәраамәтә уәз – зулфәә бирахмәтикә иә архамар – раахимиин».
Мағынасы: «Раббым! Әсіресе мына мәйітті, рақымға, рақатқа, кешірімділікке және бақытқа жеткіз. Уа,Алла! Бұл кісі ізгілік істеген адам болса, Сен оның жақсылығын арттыр. Егер бұл өлі жамандық істеген болса, жазасын бермей рақым ет. Күнәларын кешір. Бұл кісіні қорқыныштан сақта. Рақым – шарапатыңмен сүйіншіле. Оны ақыретте бақыттылыққа бөлеп, жоғары мәртебеге шығар. Ей, рақымдылардың рақымдысы!».
Егер марқұм әйел болса, былай оқылады: «Уә хуссә һәәзиһил – мәйтәтә бир – раухи уәр – раахати уәл – мәғфирати уәр – ридуан. Аллааһуммә ин кәәнәт мухсинәтән фәзид фи ихсәәниһә уә ин кәәнәт мусиәтән фәтәжәәуәз ‘анһәә уә лаққиһәл әмнә уәл – бушрә уәл – кәраамәтә уәз – зулфә бирахмәтикә иәә архамар – раахимиин».
Мағынасы: «Раббым! Әсіресе мына әйел мәйітті, рақымға, рақатқа, кешірімділікке және бақытқа жеткіз. Уа,Алла! Бұл кісі ізгілік істеген адам болса, Сен оның жақсылығын арттыр. Егер бұл өлі жамандық істеген болса, жазасын бермей рақым ет. Күнәларын кешір. Бұл кісіні қорқыныштан сақта. Рақым – шарапатыңмен сүйіншіле. Оны ақыретте бақыттылыққа бөлеп, жоғары мәртебеге шығар. Ей, рақымдылардың рақымдысы!
Жаназа ер бала болса, былай оқылады: «Аллааһуммәжъалһу ләнәә фәратан уәжъалһу ләнәә әжран уә зухран уәжъалһу ләнәә шаафиъан уә мушаффаъан».
Мағынасы: «Уа, Алла! Бұл сәбиді жаннатта бізді қарсы алушы әрі ақырет сыйы және бізге оны шапағатшы ет! Оның бізге жасайтын шапағатын қабыл ала көр!».
Жаназа қыз бала болса, былай дұға оқылады:
«Аллааһуммәжъалһу ләнәә фәратан уәжъалһу ләнәә әжран уә зухран уәжъалһу ләнәә шаафиъатән уә мушаффаъан».
Мағынасы: «Уа, Алла! Бұл қыз сәбиді жаннатта бізді қарсы алушы әрі ақырет сыйы және бізге оны шапағатшы ет! Оның бізге жасайтын шапағатын қабыл ала көр!».
Төртінші тәкбірден кейін сәлем беріледі. Әбу Ханифа (р.а) мәзһабында 4 – тәкбірден кейін сәлем беру басқа намаздардағы сәлем беру сияқты уәжіп. Жаназа намазында «Фатиха» сүресін қирағат ниетімен оқуға болмайды. Оны дұға ниетімен ғана оқуға болады. Жаназа намазында Құран оқылмайды. Жаназа тәкбірлерінде бірінші тәкбірден басқасында қол көтерілмейді.
Жаназа намазын үш сап болып оқу.
Жаназа намазы оқылу үшін жамағат болуы абзал. Егер жамағат болмаған жағдайда, бір ер адам оқыса жеткілікті. Мүлдем ер адам болмаса, әйел адам жаназа намазын оқыса, рұқсат.
Шариғат бойынша жаназа намазын оқу үшін дәретті болуы шарт. Дәретсіз оқуға тыйым салынады. Дәреті жоқ екенін біле тұра, елден ұят болмасын деп намаз оқитын болса, сауапқа емес күнәға батады. Бұндай жағдайда мәйіттің туысы мен имамнан өзге жамағат сумен дәрет алуға мүмкіндігі болмаса, тәйәммум соғып сапқа тұруы тиіс.
Жаназа намазына үш сап болып тұру – сүннет. Егер көп адам қатысса, одан да абзал болмақ. Пайғамбарымыз (с.а.у) былай деген: «Кімге үш саптан тізілген жамағат жаназа оқыса, күнәсі кешіріледі» [2].
«Қандай да бір мұсылман қайтыс болып, оның жаназасына Аллаға серік қоспайтын 40 кісі қатысса, марқұмға деген шапағаттары қабыл етіледі» [3].
Жаназа намазын өткізуге құзіретті кісілер.
Әбу Ханифа (р.а) мәзһабында жаназа намазын өткізуге ең құзыретті кісі – патша, муфт және ол тағайындаған әкім, жергілікті имам, молдалар. Сол секілді марқұмның жақыны немесе өсиет еткен кісісі де оқуына болады.
Мағынасы: «Уа, Алла! Бұл қыз сәбиді жаннатта бізді қарсы алушы әрі ақырет сыйы және бізге оны шапағатшы ет! Оның бізге жасайтын шапағатын қабыл ала көр!».
Төртінші тәкбірден кейін сәлем беріледі. Әбу Ханифа (р.а) мәзһабында 4 – тәкбірден кейін сәлем беру басқа намаздардағы сәлем беру сияқты уәжіп. Жаназа намазында «Фатиха» сүресін қирағат ниетімен оқуға болмайды. Оны дұға ниетімен ғана оқуға болады. Жаназа намазында Құран оқылмайды. Жаназа тәкбірлерінде бірінші тәкбірден басқасында қол көтерілмейді.
Жаназа намазын үш сап болып оқу.
Жаназа намазы оқылу үшін жамағат болуы абзал. Егер жамағат болмаған жағдайда, бір ер адам оқыса жеткілікті. Мүлдем ер адам болмаса, әйел адам жаназа намазын оқыса, рұқсат.
Шариғат бойынша жаназа намазын оқу үшін дәретті болуы шарт. Дәретсіз оқуға тыйым салынады. Дәреті жоқ екенін біле тұра, елден ұят болмасын деп намаз оқитын болса, сауапқа емес күнәға батады. Бұндай жағдайда мәйіттің туысы мен имамнан өзге жамағат сумен дәрет алуға мүмкіндігі болмаса, тәйәммум соғып сапқа тұруы тиіс.
Жаназа намазына үш сап болып тұру – сүннет. Егер көп адам қатысса, одан да абзал болмақ. Пайғамбарымыз (с.а.у) былай деген: «Кімге үш саптан тізілген жамағат жаназа оқыса, күнәсі кешіріледі» [2].
«Қандай да бір мұсылман қайтыс болып, оның жаназасына Аллаға серік қоспайтын 40 кісі қатысса, марқұмға деген шапағаттары қабыл етіледі» [3].
Жаназа намазын өткізуге құзіретті кісілер.
Әбу Ханифа (р.а) мәзһабында жаназа намазын өткізуге ең құзыретті кісі – патша, муфт және ол тағайындаған әкім, жергілікті имам, молдалар. Сол секілді марқұмның жақыны немесе өсиет еткен кісісі де оқуына болады.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
-
Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы. Е.А.Оңғаров, С.З.Ибадуллаев. Жаназа және жерлеу рәсімдері – Астана, 2018 – 148 б.
-
Тирмизи риуаяты.
-
Әбу Дәуіт риуаяты
